Q10 Hoe kan de doeltreffendheid van het beleid verhoogd worden? (ex durante, meervoudig)

Wat kan je met deze verklarende evaluatievraag? Welk antwoord krijg je met deze vraag?

Bij een ex-durante evaluatie van meerdere beleidsinstrumenten vertaalt deze vraag zich tot: hoe kan de doeltreffendheid van de beleidsinstrumenten tijdens de uitvoering verhoogd worden?

Met het antwoord op deze vraag kunnen aanpassingen in het beleid en of de uitvoering worden gedaan om de doeltreffendheid te verhogen. Het is daarmee in feite geen verklarende vraag maar een veranderingsvraagstuk. Belangrijke input voor Q10 kan echter wel voortkomen uit Q9 (Wat verklaart de mate van doeltreffendheid van het beleid?).

De afbeelding hieronder visualiseert deze vraag.

Meervoudigheid

Bij deze vraag gaat het om meerdere, samenhangende beleidsinstrumenten. Bij het verhogen van de doeltreffendheid moet expliciet aandacht zijn voor de wijze waarop en de mate waarin de individuele instrumenten met elkaar interacteren. Maatregelen kunnen wanneer zij goed op elkaar ingesteld zijn de doeltreffendheid vergroten: denk aan een voorlichtingscampagne in combinatie met een subsidieregeling of handhaving. Maar het kan ook zo zijn dat ze dermate negatief op elkaar inwerken dat er afbreuk wordt gedaan aan de doeltreffendheid. Er moet dus niet alleen gekeken worden of de opties voor het vergroten van de doeltreffendheid effect hebben op individuele beleidsinstrumenten. Het is juist interessant om te vanuit een integraal perspectief deze analyse uit te voeren. Onderaan deze pagina kan je lezen hoe je dit kan uitvoeren.

Hoe verhoudt dit zich tot andere vragen?

Voor deze vraag kan gebruik gemaakt worden van de antwoorden die gegeven zijn op Q9 (Wat verklaart de mate van doeltreffendheid van het beleid?), maar kan ook geput worden uit de volgende vragen:

Hoe kan je deze vraag beantwoorden?

Dit is een uitstekende vraag om vanuit een ex-durante perspectief te beantwoorden. Gedurende de looptijd van de beleidsinstrumenten kan er geleerd worden van de ervaringen tot nu toe en dit gebruikt worden om de doeltreffendheid te verhogen. Er moet wel rekening worden gehouden met het gegeven dat er meestal enige tijd verstrijkt voordat de eerste resultaten van de inzet van het instrument zichtbaar worden. Een specifieke methode die geschikt is voor dit soort ex-durante vraagstukken is lerend evalueren (O11). Voor deze vraag kan ook een Publieke WaardeScan (PWS) (O16) of interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) worden ingezet.

Daarnaast kan gebruik gemaakt worden van de methodes die op zoek gaan naar verklaringen, zoals regressieanalyse (O13), case studies (O4), Succes Case Method (O8), Qualitative Comparative Analysis (O9), Contribution analysis & Process tracing (O14) en gedragsinzichten (O15). Een inherente beperking van ex durante evaluaties is dat vaak nog maar beperkt gegevens beschikbaar zijn over de prestaties, effecten en doelmatigheid van het gevoerde beleid: het is immers nog in uitvoering.

Ook zullen mogelijk niet alle gevonden verklaringen aanknopingspunten bieden om iets in het beleid of de uitvoering aan te passen om de doeltreffendheid te verhogen. Ten eerste kunnen er verklaringen zijn die buiten de invloedssfeer van de beleidsmaker vallen. Denk bijvoorbeeld aan de economische conjunctuur, de bevolkingssamenstelling of de bestuurlijke constellatie in Nederland. Dan zouden aanpassingen zich hooguit kunnen richten op het vergroten van de match van de maatregelen met de omgeving. Ten tweede kunnen aanpassingen andere of extra middelen vergen. Ook dat is geen gegeven (en afhankelijk van politieke besluitvorming). Los daarvan kan het antwoord op deze vraag tot een lijst van opties leiden om de doeltreffendheid te vergroten. Van deze opties zal een beoordeling moeten plaatsvinden welke kunnen leiden tot een vergroting van de doeltreffendheid, bijv. op basis van uitvoerbaarheid.

Keuzehulp opnieuw starten